Tradycyjne wypełnienia kompozytowe, popularnie nazywane plombami, są podstawowym narzędziem w leczeniu próchnicy i odbudowie ubytków. Sprawdzają się w wielu sytuacjach, jednak ich ograniczenia są widoczne zwłaszcza wtedy, gdy zniszczenie obejmuje znaczną część korony zęba. Przy większych ubytkach plomba może być mniej szczelna, podatna na ścieranie czy przebarwienia, a także bardziej narażona na złamanie. To właśnie w takich przypadkach rozwiązaniem stają się wkłady i nakłady protetyczne – inlay, onlay oraz overlay.
Nowoczesne wkłady i nakłady wykonuje się w laboratorium protetycznym lub technologią CAD/CAM, co gwarantuje ich wysoką precyzję, trwałość i estetykę. Stanowią one pomost pomiędzy klasyczną plombą a koroną protetyczną, pozwalając zachować naturalne tkanki zęba i przywrócić jego pełną funkcjonalność.
Czym są wkłady i nakłady?
Wkłady (inlay) i nakłady (onlay, overlay) to uzupełnienia protetyczne odbudowujące brakującą część zęba. W przeciwieństwie do plomb, które stomatolog modeluje bezpośrednio w jamie ustnej, wkłady i nakłady powstają poza nią – w laboratorium protetycznym lub w systemie cyfrowym CAD/CAM. Następnie są osadzane w przygotowanym ubytku przy pomocy specjalnych cementów adhezyjnych.
Dzięki takiemu podejściu uzyskuje się uzupełnienia:
idealnie dopasowane do kształtu ubytku,
szczelne i odporne na mikroprzecieki,
estetycznie nieodróżnialne od naturalnych zębów,
zdolne do przenoszenia dużych sił żucia.
Zalety wkładów i nakładów
Trwałość
Wkłady i nakłady są znacznie bardziej odporne na ścieranie i złamania niż plomby. Ich średnia żywotność to 10–15 lat, a w przypadku wkładów złotych – nawet dłużej.
Estetyka
Ceramika i nowoczesne kompozyty laboratoryjne wiernie odwzorowują kolor i przezierność szkliwa. Dzięki temu uzupełnienie jest praktycznie niewidoczne w łuku zębowym.
Szczelność
Precyzyjne dopasowanie minimalizuje ryzyko próchnicy wtórnej, co jest częstym problemem przy tradycyjnych plombach.
Biomechanika
Dzięki odpowiedniej budowie wkłady i nakłady umożliwiają optymalne rozłożenie sił żucia, co zmniejsza ryzyko pęknięcia zęba i odciąża jego osłabione fragmenty.
Materiały stosowane
Ceramika porcelanowa – złoty standard ze względu na estetykę i trwałość; odporna na przebarwienia, nie zmienia koloru przez lata.
Kompozyty laboratoryjne – estetyczne i tańsze od ceramiki, choć mniej odporne na długotrwałe obciążenia.
Złoto – materiał wyjątkowo wytrzymały i biokompatybilny; rzadziej stosowany ze względów estetycznych, ale wciąż wysoko ceniony w odcinku bocznym.
Nowoczesne hybrydy CAD/CAM – bloczki z materiałów kompozytowo-ceramicznych, które łączą zalety obu grup i pozwalają na szybkie wykonanie wkładu w gabinecie.
Kiedy stosuje się wkłady i nakłady?
Wkłady i nakłady poleca się przede wszystkim w przypadkach:
dużych ubytków w zębach bocznych, gdy klasyczna plomba byłaby niewystarczająco trwała,
potrzeby odtworzenia anatomicznej powierzchni żującej z guzkami,
pacjentów z bruksizmem, u których zwykłe plomby szybko się ścierają i pękają,
ubytków wymagających maksymalnej szczelności i precyzji,
sytuacji, gdy celem jest uniknięcie wykonania korony, aby zachować jak najwięcej zdrowych tkanek.
Etapy leczenia krok po kroku
Przygotowanie zęba – usunięcie zniszczonych tkanek i nadanie odpowiedniego kształtu ubytkowi.
Pobranie wycisku lub skanu cyfrowego – w zależności od technologii.
Wykonanie wkładu – w laboratorium (metodą tradycyjną) lub w systemie CAD/CAM (nawet tego samego dnia).
Przymiarka kliniczna – sprawdzenie dopasowania, kontaktów zwarciowych i estetyki.
Cementowanie adhezyjne – trwałe osadzenie uzupełnienia.
Kontrola i polerowanie – finalne dopasowanie i sprawdzenie funkcji.
Plomba vs wkład/nakład – porównanie
| Kryterium | Plomba kompozytowa | Wkład/nakład protetyczny |
|---|---|---|
| Trwałość | 3–7 lat | 10–15 lat i więcej |
| Szczelność | Zmienna, ryzyko nieszczelności | Bardzo wysoka |
| Estetyka | Dobra, ale mniej stabilna w czasie | Doskonała i długotrwała |
| Odporność | Podatna na pęknięcia | Bardzo odporne |
| Koszt | Niższy | Wyższy, ale opłacalny w dłuższej perspektywie |
Przykłady
Pacjent A – duży ubytek w trzonowcu, wypełnienie kompozytowe pękało po 2 latach; po wykonaniu ceramicznego onlay efekt utrzymuje się już 9 lat.
Pacjent B – bruksizm, konieczność wielokrotnej wymiany plomb; złote wkłady stosowane od 15 lat, nadal w pełni funkcjonalne.
Pacjent C – estetyczne wymagania w odcinku bocznym; wykonano nakłady CAD/CAM, efekt nie do odróżnienia od naturalnego szkliwa.
Aspekt ekonomiczny
Choć wkłady i nakłady są droższe niż klasyczne plomby, ich trwałość i mniejsze ryzyko powikłań sprawiają, że w dłuższej perspektywie są bardziej opłacalne. Zmniejszają ryzyko ponownego leczenia, ograniczają konieczność wymian i pozwalają uniknąć bardziej inwazyjnych rozwiązań, jak korony czy implanty.
Wkłady i nakłady to rozwiązania, które łączą nowoczesną technologię z najwyższą estetyką i trwałością. Stanowią realną alternatywę dla klasycznych plomb w przypadkach, gdy ubytek jest rozległy, a oczekiwania pacjenta – wysokie. Dzięki nim można zachować zdrowe tkanki, przywrócić naturalny wygląd i funkcję zęba oraz zapewnić długotrwały efekt.
To kierunek, w którym zmierza nowoczesna stomatologia zachowawcza, czyli odchodzenie od krótkotrwałych, kompromisowych rozwiązań na rzecz uzupełnień funkcjonalnych, precyzyjnych i przewidywalnych.
